افسانه کوکو تی تی زلیخا صبا ماسال تالش

کوکوتی تی بوخون دیلم گریسته 
روز گذرونینه عمرم پسیسته
کوکو هَده خونده تاکع لال آبه 
مع کع خونده نیه سَسِم گریسته
دوبیتی از زلیخا صبا
افسانه فاخته (کوکوتی تی تالشی ) درمیان اقوام مختلف ایرانی
در باره کوکو یا فاخته در میان اقوام مختلف افسانه های مختلف سینه به سینه روایت شده وهرقومی ان را با حزنی روایت کرده و ترانه هایی دراین باره سروده شده 
ومردم تالشی زبان که از اقوا م کهن اریایی ایران زمین هستند و به کادوس وکادوسیان معروف بودند وچون درکوهستانها ودشتهای تاش سکنا گزیدند بمرور به اقوام تالش لقب گرفتند واسم تالش را نه خود وبلکه دیگران برای این اقوام تالشی زبان انتخاب کردند به علت سکونت داشتن در کوههای تالش که گستردگی جغرافیایی وسیعی دارد ..
واین پرند ه حزین که در جنگلهای انبوه تالش بین درختان بلند جنگلی در بهار واوایل تابستان باحزنی غم انگیز می خواند هر شنونده ای را بفکر وبیاد داستانها ی غم انگیز اسطوره ای می اندازد که چگونه یک دختر زیبا وقتی مادرش مرد از جور وستم نامادری به جنگل پناه برد و دراین راستا دستان سرایان دستانهای زیبا سروده اند از جمله خواننده خوش آوای تالش استاد حمیدی میخواند
کوکو خالا نداری کار مدا بدا بنالع
کوکو بیکس وکاره کارمدا بدا بنالع
وامدر میان مردم خوزستان این داستان فاخته به گون های دگر بر سر زبان است انها می گویند کوکو در میان درختان کنار که در انجا فراوان است زندگی لانه میسازد و چون از میوه درشت کنار نمی تواند به جوجه کوچکش بدهد این گونه با حزن می خواند .. عده ای هم فاخته را یک پرنده اوازه خوان میدانند که برای خود لانهای نمیسازد بلکه در موقع تخم گذاری به لانه دیگران میرود ودر لانه آنها یکی از تحم هایشان را بیرون می اندازد و در سال یک تخم در لانه پرنده دیگر می گذارد وقتی جوجه اش از تخم در می آید واز بقیه درشت تر است از تغیذیه جوجه های دیگر بیشتر می خورد وبیشتر رشد می کند ودر نتیجه جوجه کوکو بقیه جوجه ها را از لانه بیرون می اندازد. 
به هر حال این پرنده حزین با اوایی حزین دوست داشتی و همراه وهم اوای دل سوختگان هست 
باسپاس نگارنده زلیخا صبا