کولی کولی چارشنبهزلیخا صبا ماسال تالش

کولی کولی چارشنبه

کولی کولی چارشنبه (کیلی کیلی چارشمبه) (چهار شنبه سوری)
نکبت بوشو داولت درا ... زردی بوش سرخی نی با
هف کوهه آتش ژنین مغریبه سر
هف دفه تیلین چِ سری امور اَور 
کولی کولی چارشنبه در گذشته یکی از ایینهای زیبا وخوش آمد گویی تکمیلی امدن بهار ونوروز در نزد مردم ایران گیلان ومردم تالش بود واین رسم زیبا نه از روی اجبار بلکه یک فرهنک جاافتاده وخوش ایندوشادی بخش بود که برگزار کنندگان ازا ینکه زمستان را با همه سرما وسختیهای زمستانی سپری کرده و بهاری زیبا وپربار داشته باشند در حقیقت یک نوع نیایش وسپاس به درگاه خالق یکتا بود 
کولی کولی چارشنبه در تالش بزرگ هم به شیوه خاص خود برگزار میشد.مردم تالش رسم بر این داشتند که قبل از آمدن آخرین چارشنبه حتما خانه تکانی را تمام کرده 
وهیچ خاکی وغباری در خانه واطرا ف نمی باید وجود داشته باشد واین یک نوع باور خوب وانرژی مثبت بود که برای کسی ضرر که نداشت بلکه یک عادت پسندیده در اجتماع نهادینه میشد که باید در حفظ نظافت محیط وخانوده بکوشند ولازم بدانند..
در غروب سه شنبه آخرسال افراد خانواده ومحله و اقوام در حیاط منزلشان روبه قبله هفت دسته یا کوهه کا ه وکولش به فاصله یک متری از هم میگذاشتند واین کار بر عهده بچه های خانواده بود وبچه هاهم این کار را از بعد ظهر با شور وشوق انجام داده ومنتظر غروب می ماندند ودر این فاصله بچه های محل هم جمع میشدند و فامیل هم برای شرکت در این مراسم به خانه هم می رفتندولی معمول این بود که اکثرا هر کس در حیاط خودش این مراسم را انجام میداد واگر آتش یکی خاموش میشد می رفتند در حیاط همسایه واین مراسم تا موقع شام از طرف بچه ها ادامه داشت.
ووقتی که از روی اتش می پریدند با صدای بلند می گفتند نکبت بوشو داولت درا
یعنی بدیها وزشتیها وبد بیاری ها برود وبجایش خوبیها و زیبایی ها و رونق و برکت بیاید و باز می گفتند چمع زردی اشتع واشتع سرخی چمع ودر این میان برادر بزرگ در حالیکه کلاه تالشی یک وری روی سرش می گذاشت با تفنگ یک گوله به طرف هوا به نشانه امدن بهار شلیک می کرد ..

در این غروب یکی از افرادخانواده مثلن دختر یا عروس خانواده در چند دیگ وقابلمه اب رودخانه را به نیت جمع میکرد که در صبح فردا تمام افراد خانواد بعداز شستن خود باید با ان ااب از سر تا پای خود می ریختند تا کسالت وخستگی سال گذشته از تنشان بیرون برود .

وهمچنینین در این شب مادر خانواده از غذاهای که نشانه سبزی وبهاری بود درست میکرد مثل ترشه تره سبزی کوکو فسجان ماهی و دختر بزرگ خانه از هرکدام از این غذا ها مقداری را در چند پیشدستی گذاشته ودر یک سینی ویا مجمه می گذاشت بر روی تاقچه یا صندوق برنج برای چارشنبه خاتون می گذاشت تا نیمه شب بیاید و خیر وبرکت به خانه انها بیاورد ونیت میکردومیگفتند چارشمبه خاتون بری تع ..دس تیی نی مِری تع.. سغه جانی بوهر تع ..برکتی ویکر تع ..نکبتی تع دور آکر .. باهاری نزیک آکر.. وبه این ترتیب یک رسم وآیین زیبا بدون هیچ نا هنجاری نا خوش ایندی بر گزار میشد 
متن از زلیخا صبا

ضرب المثل تالشی زلیخا صبا ماسالی تالش

مثل تالشی 
تَخته پَله سَر پِریه
روی یک تخته افتاده 
منطوراین مثل این است که کسیکه این وضیعت را دارد تکلیفش مشخص نیست بلکه سر گردان وسر
در گم است 

زلیخا صبا

داستان با ترجمه تالشی زلیخا صبا ماسال تالش

داستان قیمت حاکم با ترجمه تالشی
ای روزی ملا نصرالدین شه حَموم .هَه روزی را حاکِم نی حَموم شه، کِ اِشتن بوشورو.
حاکیمی خواسه ملا نصرالدینه شوخی بکرِ، اینه واتشه خاب چمِ حَمومه پول چنده؟
ملا واته بیس تِمن
حاکم ناراحت آبه: واتشه مِردَک نادون چمِ لونگی پول تنخایی بیس تِِمنه!!!!!!
ملانی واته چمِ منظورنی لونگی مزَنیا تع کع قیمتی نداری 
ترجمه تالشی رلیخا صبا
برگردان فارسی
روزی ملا به حمام رفته بود اتفاقا حاکم شهر هم برای استحمام آمد حاکم برای اینکه با ملا شوخی کرده باشد رو به او کرد و گفت : ملا قیمت من چقدر است؟
ملا گفت : بیست تومان.
حاکم ناراحت شد و گفت : مردک نادان اینکه تنها قیمت لنگی حمام من است.
ملا هم گفت: منظورم همین بود و الا خودت که ارزشی نداری!

 زلیخا صبا

دنگی حلوا زلیخا صبا ماسال تالش

زلیخا صبا

در ماسال و شاندرمن وتالش سالهای قبل که شیرینی خانگی ودرست کردن حلوا در ایام جشن نوروز بیشتر مرسوم بود کسی از بیرون وبازا ر برای جشنها ومراسمات شادمانی شیرینی بخصوص ایام عید تهیه نمیکردند بلکه خود به درست کردن شیرین نوروزی وجشنها می پرداختند. که این شیرینی حلوا نام داشت وانواع ان حلوای ضیابری ودنگیه حلوا و یا تبکه تونی … در ماسال و دیگر سرزمین تالش در کنار حلوای دنگی شکری، وعسلی ،وضیابری حلوا ، حلوای دنگی دوشابی هم برای عید درست میکردند.

درست کردن حلوای دنگی ویا دنگیه حلوا :

در ابتدابرای این کار یک ماه مانده به عید بانوان تالشی برنج ها را الک کرده وخرده های برنج که به میان دانه وبه تالشی(خبیس)معروف است جدا کرده وخوب پاک میکردند..وبرای آرد کردن به کارخانه یا آسیاب می فرستادند ،

دنگ وسیله چوبی به درازای۳تا۴متروبه، پهنای۳۰تا۴۰ سانتی متر وبالبه نازک وته پهن وبه بلندی۲۰ تا ۲۵ سانتی مترکه روی آن حلوای دنگی یا دنگیه حلوا با کوپون که وسیله پهن کردن حلوا بود درست می کردند
مواد لازم برای این حلوا آرد برنج به اندازه ای که میخواستند حلوادرست کنند و دوشاب به اندازه ای که آرد را با آن مخلوط کرده وبه صورت خمیر در آورند کره اب شده وگزنه خشک شده برا ی تزیین روی حلوا وگاهی از گزنه به خاطر خاصیتی که داشت هم مقداری حلوا درست میکردند در ضمن حلوایی را که روی دنگ از دوشاب یا عسل وشکر درست میکردند وبه صورت سه گوش یا چهار گوش در می آوردند به هردانه اش. ای خج. (یک قاچ)می گفتند وبعداز تهیه آرد باز بانوان هر خانواده یکی دوهفته مانده به عید هرچند من : چون در تالش وماسال وشاندرمن مقیاس اندازه گیری به من بوده وهست ارد را که برای تهیه حلوا در نظر گرفته بودند در تابه یا تاوه سفالی تفت داده وشکر ودوشاب مات کرده ویا عسل را آماده کرده وکره را اماده وداغ کرده وبرای درست کردن حلوا در شبی که مراسم حلوا سازی بود اماده میکردند وحتی گزنه را که قبلن برا ی تزیین گوشه حلوا دنگی خشک کرده بودن در روغن تفت داده واماده . می گذاشتند.

طرز تهیه این حلوا:

ابتدا دوشاب را مات کرده تا به اندازه کافی غلیظ شود و ارد را نیز تفت داده وبا دوشاب مات شده وکره آب شده مخلوط کرده وخوب چنگ زده وورز می دادند وبعد به صورت گوله در اورده به اندازه یک مشت یا یک توپ که در مشت جا بگیرد وبه حلواساز که روی دنگ بود میدادند تا با کوپون پهن کندوگزنه خشک را که قدری با کره تفت داده بودند با قاشق در گوشه این گوله پهن شده به صورت گل میگذاشتند وبا کوپون رویش میکوبیدند وبا چاقو حلوارا بصورت سه گوش یا چهار گوش می بریدندواین حلوا بسیار خوشمزه بود وچون از دوشاب بود فوق العاده خاصییت داشت.
در شب حلوا سازی جوانان محل وفامیل در خانه حلواساز جمع می شدند وبا شور ونشاط فراوان دور دنگ (وسیله چوبی به اندازه درازای ۳ تا ۴ متر وبه پهنای ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر وبا لبه ای نازک و ته پهن وبه بلندی ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر ) می نشستند ویکی در بالای دنگ می نشست که سر دسته بود که گوله های خمیر که چند بانو در حال خمیر درست کردن آرد تفت داده شده با شکر مات شده وکره ویا دوشاب وعسل گوله میکردند وبه سر دسته میدادند وسر دسته گوله ها را بین حلواسازها پخش میکرد وبعد حلوا سازها با کوپون که به وسیله ان گوله خمیر را رو دنگ پهن کرده وحلو را باریتم خاصی می ساختندودر گوشه قاچ حلوا رابا گزنه سرخ شده بک گل کوچک هم درست کرده وبا کوپون رویش می کوبیدندوبعد با چاقو که یک نفر مسئولش بود حلوا به صورت سه گوش می بریدند وبه این ترتیب تا صبح به حلوا سازی مشغول می شدند.

حلواسازه شوی پیله برا را

حلوا گوله آدَین حلوا سازی را

 دَنگو .دَنگو. دَنگو . دَنگه صدایا

چِ حالی نی ایستا خاصه خِدایا

لا بَ لا شیرنی

این حلوای بسیار خوشمزه تالشی راکه در ایام عید ویا برای سوغات وهمچنین برای از ره آمده عزیزی درست میکرد ند و هنوز هم در خانواده ها کما کان درست می کنند

حلوای ضیابری تالشی ماسالی وشاندرمنی بیشتر توسط افراد خانواده ونیز فامیل دورهم جمع میشوند ودرست می کنند و مهم در مهارت داشتن و فناوری ارد و مواد ی که در طرز ساختن ودرست کردن حلوا است .می باشد.
مواد لازم آرد برنج همانطوری قبلن دردرست کردن حلوا دنگی گفته شد بستگی دارد که چه مقدار حلوا مد نظر باشد و همچنین چون درست کردن این حلوا زمان بر و بستگی به مهارت افراد دارد ویک شیرینی در حقیقت بیشتر زینتی و مجلسی است ارد کمتری را بکار می برند ارد برنج اگر یک من یعنی هفت کیلو باشد شکر که انهم بستگی به ذایقه سازنده حلوا دارد که شیرین باشد یا شیرینی اش کم باشد ولی برای هفت کیلو ارد پنج کیلو شکر مصرف می کنند ودر این حلوای لوکس گاهی عسل هم استفاد ه می کنند ودیگر مواد لازم مغز گردو سابیده شده ادویه جات معطر مثل هل میخک زنجبیل و دارچین وزیره برای داخل حلوا و نیز کره حیوانی یا روغن جامد.. ونیز کسانکه دوست دارند که حلوا روغنی تر باشد روغن بیشتری بکار می برند  برای تهیه حلوای لایه لایه : ابتدا ارد را بخوبی تفت داده و روغن را اب کرده و شکر ویا عسل را مات می کنند . وسپس آردرا در کاسه بزرگ می ریزند و ضمن چنگ زدن روغن وشکررا به ان اضافه می کنند تا بصورت خمیر ی یک نواخت در بیاید بعد گوله هایی به اندازه بزرگتر از یک تخم مرغ به سازند ه ها که در دور سینی نشسته اند می دهند وانها این گوله ها با یک بطری و یا وردنه پهن کرده و داخش مواد مخلوط از مغز گردو وادویه جات را گاهی پودر گزنه خشک شده هم در ان می ریزند و لایه لایه روی هم تا می کنند ودر دیس می چینند .

بی بفا زلیخا صبا ماسال تالش

بی بَفایی چه روسومه نزونی؟
دیلی چاکنده آسونه نزونی؟
مَدی یَس راه و روخونی شو و روز
اَوی آبه ! پَریشونه نزونی؟
زلیخا صبا